Mối liên hệ giữa trào ngược dạ dày và ho có thể gây khó hiểu, nhưng việc hiểu rõ cơ chế, triệu chứng và phương pháp điều trị hiệu quả là rất quan trọng để cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Trào ngược dạ dày, hay còn gọi là bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD), là một tình trạng phổ biến xảy ra khi axit dạ dày trào ngược lên thực quản. Mặc dù các triệu chứng điển hình của GERD thường bao gồm ợ nóng và ợ chua, nhưng một số người có thể gặp các triệu chứng ít phổ biến hơn, trong đó có ho.
CƠ CHẾ GÂY HO DO TRÀO NGƯỢC DẠ DÀY
Mối liên hệ giữa GERD và ho là đa chiều và bao gồm nhiều cơ chế khác nhau. Trong đó, có hai cơ chế chính giải thích tại sao trào ngược dạ dày có thể gây ho:
-
Kích thích trực tiếp đường hô hấp: Khi acid dạ dày trào ngược lên thực quản, nó có thể vượt qua cơ thắt thực quản dưới và đi vào đường hô hấp trên, bao gồm thanh quản, khí quản và phổi. Axit này gây kích ứng các niêm mạc nhạy cảm của đường hô hấp, dẫn đến phản xạ ho. Ho là một cơ chế bảo vệ tự nhiên, nhằm loại bỏ chất kích thích khỏi đường thở.
-
Kích thích dây thần kinh phế vị: Dây thần kinh phế vị là một dây thần kinh sọ quan trọng chi phối nhiều chức năng của cơ thể, bao gồm cả chức năng hô hấp và tiêu hóa. Khi axit dạ dày kích thích niêm mạc thực quản, nó có thể kích hoạt các thụ thể thần kinh phế vị. Sự kích hoạt này có thể dẫn đến co thắt phế quản, tăng sản xuất chất nhầy và ho.
CÁC TRIỆU CHỨNG HO DO TRÀO NGƯỢC DẠ DÀY
Việc xác định ho do trào ngược dạ dày có thể khó khăn, vì các triệu chứng có thể không điển hình như các triệu chứng GERD khác. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu cảnh báo cần lưu ý:
-
Ho mãn tính: Ho kéo dài hơn 8 tuần, không liên quan đến nhiễm trùng đường hô hấp trên hoặc các nguyên nhân rõ ràng khác.
-
Ho khan: Ho thường không có đờm hoặc có rất ít đờm.
-
Ho nặng hơn vào ban đêm hoặc khi nằm: Tư thế nằm ngang tạo điều kiện thuận lợi cho axit dạ dày trào ngược lên thực quản.
-
Ho đi kèm với các triệu chứng GERD khác: Ợ nóng, trớ axit, khó nuốt, đau ngực, cảm giác có cục nghẹn trong cổ họng thường đi kèm với ho do trào ngược.
-
Khàn giọng hoặc thay đổi giọng nói: Axit trào ngược có thể gây viêm và kích ứng dây thanh âm, dẫn đến khàn giọng hoặc thay đổi giọng nói.
-
Viêm họng mãn tính: Cảm giác đau rát hoặc khó chịu ở cổ họng, không liên quan đến nhiễm trùng.
-
Hen suyễn tái phát hoặc trở nên tồi tệ hơn: Trào ngược dạ dày có thể kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng hen suyễn.
TRÀO NGƯỢC DẠ DÀY GÂY HO CÓ NGUY HIỂM KHÔNG?
Mặc dù bản thân cơn ho không trực tiếp gây tử vong, ho do trào ngược dạ dày nếu không được điều trị có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng sau:
-
Viêm thanh quản, viêm họng mãn tính: Axit kích ứng liên tục có thể gây viêm và tổn thương thanh quản, họng.
-
Viêm phổi hít: Axit trào ngược vào phổi có thể gây viêm phổi nguy hiểm.
-
Hen suyễn: GERD có thể làm trầm trọng thêm tình trạng hen suyễn hiện có hoặc thậm chí gây ra hen suyễn mới.
-
Barrett thực quản: Tình trạng này làm tăng nguy cơ ung thư thực quản.
Việc xem nhẹ hoặc điều trị sai cách ho do trào ngược dạ dày có thể dẫn đến các biến chứng mãn tính, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống. Các triệu chứng như ho dai dẳng, đau họng, khó nuốt và khó thở có thể tiến triển xấu đi. Do đó, chẩn đoán chính xác và can thiệp điều trị kịp thời là yếu tố then chốt để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng và cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ HO DO TRÀO NGƯỢC DẠ DÀY
Việc chẩn đoán ho do trào ngược dạ dày thực quản (GERD) có thể phức tạp do sự chồng chéo triệu chứng với các nguyên nhân gây ho khác. Để xác định chính xác nguyên nhân và loại trừ các bệnh lý tiềm ẩn, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện các xét nghiệm chuyên biệt.
Mục tiêu điều trị tập trung vào việc giảm thiểu trào ngược axit và bảo vệ đường hô hấp khỏi tác động gây hại của axit dạ dày. Các phương pháp điều trị bao gồm:
Thay đổi lối sống:
-
Nâng cao đầu giường: Nâng cao đầu giường khoảng 15-20 cm giúp giảm trào ngược acid vào ban đêm.
-
Tránh ăn trước khi đi ngủ: Không ăn gì ít nhất 2-3 giờ trước khi đi ngủ.
-
Tránh các loại thực phẩm và đồ uống gây trào ngược: Tránh các loại thực phẩm và đồ uống có thể làm tăng sản xuất acid dạ dày hoặc làm giãn cơ thắt thực quản dưới, chẳng hạn như sô cô la, caffeine, đồ uống có gas, bạc hà, thực phẩm nhiều dầu mỡ và đồ ăn cay nóng.
-
Bỏ hút thuốc: Hút thuốc lá làm suy yếu cơ thắt thực quản dưới và làm tăng sản xuất acid dạ dày.
-
Kiểm soát cân nặng: Thừa cân hoặc béo phì có thể làm tăng áp lực lên dạ dày, dẫn đến trào ngược.
-
Ăn các bữa nhỏ, thường xuyên: Thay vì ăn ba bữa lớn, hãy chia thành nhiều bữa nhỏ hơn trong ngày.
Thuốc men:
-
Thuốc kháng axit: Giúp trung hòa axit dạ dày, mang lại hiệu quả giảm triệu chứng nhanh chóng nhưng ngắn hạn.
-
Thuốc đối kháng thụ thể H2 (H2RA): Giảm sản xuất axit dạ dày.
-
Thuốc ức chế bơm proton (PPIs): Là loại thuốc mạnh nhất để giảm sản xuất axit dạ dày. PPIs thường được sử dụng trong điều trị trào ngược dạ dày gây ho.
-
Thuốc tăng cường nhu động thực quản: Giúp thức ăn di chuyển nhanh hơn qua thực quản và vào dạ dày, giảm nguy cơ trào ngược.
Phẫu thuật:
Trong những trường hợp hiếm gặp, khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả, phẫu thuật có thể được xem xét. Phẫu thuật thường được sử dụng để tăng cường cơ thắt thực quản dưới và ngăn ngừa trào ngược.
Trào ngược dạ dày gây ho là một vấn đề sức khỏe phổ biến nhưng thường bị bỏ qua, có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống. Việc nhận biết các triệu chứng, hiểu rõ cơ chế và tìm kiếm phương pháp điều trị hiệu quả là rất quan trọng. Ho mãn tính có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng khác, do đó, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
